Nauka języka angielskiego nie dla każdego jest przyjemnością. Wiele osób zmaga się z różnymi problemami i z trudnością osiąga kolejne poziomy. Dla wielu uczniów największą trudnością są angielskie czasy. Wszystko się im miesza i nie potrafią się ich nauczyć.
Czy jest z tego jakieś wyjście?
Nasza strategia
Wydawałoby się, że najlepszą radą w takim przypadku jest: powtarzać, powtarzać, powtarzać.
To dobra rada, ale uczniowie z problemami w nauce słyszą ją bardzo często i to nie tylko na lekcjach języka obcego. W ich przypadku powtarzanie nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Jest jak ciągłe budowanie domku z kart. Wystarczy podmuch i cała wiedza się rozsypuje. Są już zmęczeni, podobnie jak ich rodzice.
Dlatego moja rada jest taka: uprościć wszystko jak tylko się da.
Powtarzać? Tak, ale najpierw utrwalić podstawy.
Jeżeli chcemy, aby uczeń opanował czasy gramatyczne, nie dokładajmy do tego słownictwa. Musimy pracować na zasobie słów, które są już mu znane, a słownictwo rozszerzać przy innej okazji.
Ograniczmy trochę materiał, zostawmy to, co jest konieczne i pozwólmy dziecku odnieść małe sukcesy w zapamiętaniu najprostszych podstaw.
Jeżeli poczuje się pewniej, będziemy mu po trochu dokładać.
Jak to zrobić?
Nauka czasów niesie ze sobą dwie trudności. Pierwsza z nich to umiejętność prawidłowego budowania zdań, zgodnie z regułami gramatycznymi. Druga, natomiast, dotyczy umiejętności zastosowania czasu w konkretnych sytuacjach.
Nie wszyscy uczniowie mają problemy w obu tych kwestiach. Bez wątpienia jednak budowanie zdań jest trudniejsze i jeżeli ktoś nie umie tego robić, to jest to problem od którego trzeba zacząć.
Jestem zwolennikiem tego, aby w przypadku każdego czasu gramatycznego uczeń wyuczył się dwóch odpowiedzi:
1. Kiedy stosujemy ten czas?
2. Co jest operatorem?
To jest minimum z minimum wiedzy, która będzie naszym fundamentem.
Kiedy stosujemy ten czas?
Uprzedzając ewentualne uwagi, które mogą się pojawić odpowiadam: angielskie czasy mają więcej, niż jedno zastosowanie. To oczywiste. Ale wybierzmy jedno, które będzie kluczowe i od razu skojarzy nam się z danym czasem. Na przykład: czas Present Simple używamy dla czynności, które się powtarzają a czas Present Continuous dla tych, które dzieją się w chwili mówienia. Oczywiście, pozostałe zastosowania są również ważne i trzeba je wprowadzać. Ale róbmy to stopniowo i zawsze z wieloma przykładami w języku polskim. Nie wszyscy wiedzą, co to są prawdy stałe i decyzja w chwili mówienia, więc nawet wyuczenie się czegoś na pamięć nie gwarantuje, że nauka się utrwali i ruszy do przodu. Dlatego bardzo ważne jest, aby podawać dużo przykładów zdań i objaśnień po polsku, a niestety tego nie ma w szkole. Uważam też, że na początku każdy uczeń z problemami powinien mieć przy sobie kartkę z zastosowaniem czasów i korzystać z niej dopóki się nie nauczy. Nie można od niego żądać wykucia tego na pamięć z lekcji na lekcję. Kartka musi zawierać zastosowanie czasów napisane zrozumiale dla ucznia i w miarę zwięźle. Chodzi o to, aby on rozumiał kiedy stosujemy czas i nie napotykał wątpliwości. Bo wątpliwości zawsze działają na niekorzyść.
Co jest operatorem?
Odpowiedź na to pytanie jest kluczowa. Jeśli uczeń będzie znał operator, to skojarzy sobie budowę danego czasu. To znowu będzie taki punkt zaczepienia.
Jeśli uczeń wie jaki jest operator, to prawdopodobnie będzie też wiedział jak wygląda czasownik w konkretnym czasie. A ponieważ czasów w języku angielskim jest dość sporo – znajomość operatora to konieczne minimum z minimum wiedzy, którą uczeń powinien posiadać. Na tej podstawie będziemy ćwiczyć dane umiejętności.
Wyrażenia charakterystyczne dla danego czasu
Każdy z angielskich czasów ma charakterystyczne wyrażenia, które w nim występują. Są to okoliczniki czasu. Na przykład dla czasu Present Continuous takimi charakterystycznymi określeniami są: now, right now, at the moment, a dla czasu Past Simple: yesterday lub a week ago. Dlatego ważne jest, aby podczas nauki zwracać na to uwagę i starać się je zapamiętać. Jednak problemem może być fakt, że niektóre z nich mogą występować w więcej niż jednym czasie. W szkole podstawowej takie sytuacje nie pojawiają się często, lecz na wyższym poziomie nauki języka trzeba to już mieć na uwadze.
Ćwiczenie prostych zdań
Najpierw ćwiczymy zdania oznajmujące, jedno po drugim, jak najwięcej przykładów. Następnie kolejno zdania przeczące, bo najłatwiej jest utworzyć przeczenia. I znowu wiele przykładów jedno po drugim. Na koniec zdania pytające. Można też ćwiczyć od razu przekształcanie zdań oznajmujących w przeczenia i pytania, ale przy dużych problemach pierwszy sposób jest lepszy i mniej stresujący. Powtarzanie podobnych zdań wiele razy pomaga w zapamiętaniu schematu według którego są zbudowane.
Ale, ale…
Czy ktoś zna dziecko, które boryka się z ogromnymi problemami w nauce języka angielskiego i z wielką ochotą ćwiczy po trzydzieści zdań oznajmujących dziennie? Albo chociaż dwadzieścia?
Są tacy, ale to rzadkość.
Uczniowie z problemami bywają często oporni i zniechęceni.
Dlatego trzeba zacząć od mniejszej ilości, na przykład pięciu zdań, ważne by były proste i ćwiczone regularnie. Nie przechodzimy do dalszego etapu, jeśli pierwszy nie jest utrwalony.
Wśród ćwiczeń udostępnionych do wydruku są takie, w których trzeba uzupełnić tylko czasownik, wstawiając go w lukę w odpowiedniej formie. Takie ćwiczenia nie wymagają wiele wysiłku. Warto po nie sięgnąć, gdy mamy u siebie trudniejszy przypadek ucznia. Ale uwaga! Nawet jeśli uczeń wpisuje tylko jedno słowo, należy przeczytać głośno całe zdanie. Inaczej ćwiczenie nie spełni swojej roli. Kolejnego dnia można pracować na tych samych przykładach, doskonaląc umiejętności aż do zadowalającego poziomu.
Jedno zdanie w różnych czasach
Kiedy podstawowe umiejętności budowania zdań w różnych czasach są już utrwalone, warto robić ćwiczenia przekrojowe. Wielu uczniów potrafi skupić się tylko na jednym czasie na raz. Nie umieją płynnie przechodzić pomiędzy nimi. Taką umiejętność trzeba dopiero wypracować. Można to robić rozwiązując ćwiczenia, w których należy wybrać odpowiedni czas spośród dwóch. Na przykład ćwiczenia zdań w czasie Present Simple i Continous, czy Past Simple i Present Perfect. Czasy można różnie zestawiać ze sobą i mieszać. Można tez próbować powiedzieć jedno zdanie w kilku czasach, przy okazji objaśniając, jak zmienia się ich znaczenie.
Oto przykład takiego ćwiczenia.
Polecenie: Powiedz w różnych czasach, że myjesz, będziesz mył lub umyłeś ręce.
Odpowiedzi:
Czas Present Simple: I wash my hands. – Myję ręce. (robię to regularnie)
Czas Present Continuous: I am washing my hands. – Myje ręce. (teraz, w tym momencie)
Czas Past Simple: I washed my hands. – Umyłem ręce. (w przeszłości)
Czas Past Continuous: I was washing my hands. – Myłem ręce. ( na przykład wczoraj o siódmej, gdy do mnie dzwoniłeś, ja to właśnie robiłem)
Czas Present Perfect: I have washed my hands. – Umyłem ręce. (i teraz są czyste)
Czas Future Simple: I will wash my hands. – Umyję ręce. (decyzja w chwili mówienia: moje ręce są brudne, więc pójdę i umyję je)
Więcej przykładów znajdziesz w ćwiczeniu Jedno zdanie w kilku czasach, które możesz pobrać bezpłatnie.
Uwagi końcowe
Najczęściej momentem, w którym uczeń przestaje radzić sobie z angielskimi czasami jest wprowadzanie czasu Past Simple w klasie piątej. Jest to dla niego trzeci czas. Jeśli w tym momencie nie podejmie się jakichś działań, to potem jest tylko gorzej. Strategie, które przedstawiłam wyżej są na pewno skuteczne i sprawdzają się, ale każdy uczeń wymaga indywidualnego podejścia. Są uczniowie, którzy lubią pisać zdania i posłusznie wykonują ćwiczenia, ale są też tacy, którzy tylko będą czytać je głośno i nawet nie wezmą długopisu do ręki. Dlatego sposób nauki, czas jej trwania i częstotliwość, powinny być dostosowane do ucznia i do jego możliwości. Ważne, żeby na początku przykłady były bardzo proste i bez skomplikowanego słownictwa.